ธาราพันลึก

“ธาราพันลึก”
ศิลปิน: ปรัชญ์ พิมานแมน และ สุรสิทธิ์ มั่นคง
ภัณฑารักษ์: เพ็ญวดี นพเกตุ มานนท์
ชั้น 2 เอส เอ ซี แกลเลอรี
วันที่ 27 เมษายน - 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2567

“ธาราพันลึก” วิกฤตโลกใหม่ อำนาจลึกล้ำที่แช่แข็งความคิด เบือนบิดตัวตน ตำนาน ประวัติศาสตร์มณฑลปาตานีและป่าคำชะโนด

กรุงเทพมหานคร, วันที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2567 — เอส เอ ซี แกลเลอรี ขอเชิญชมนิทรรศการกลุ่ม “ธาราพันลึก” คิวเรตโดย เพ็ญวดี นพเกตุ มานนท์ ซึ่งตีความเรื่องราว ความคิดที่แสดงถึงความท้าทายและการเปลี่ยนแปลงในศตวรรษที่ 21 ผ่านแว่นตาการพิจารณาวิกฤตโลกใหม่ของสองศิลปินต่างภูมิลำเนา ปรัชญ์ พิมานแมน และ สุรสิทธิ์ มั่นคง ด้วยผลงานศิลปะสื่อผสมขนาดเล็ก กลาง และใหญ่ 10 ชิ้น

“ธาราพันลึก” จะเปิดโอกาสให้เราได้สำรวจการปรับตัวของมนุษย์ท่ามกลางโลกไร้ระเบียบที่เต็มไปด้วยความซับซ้อน ความไม่แน่นอน พร้อมกับวิพากษ์บทบาทของสื่อสารมวลชนในการสร้าง “มายาคติ” ให้เป็น “เรื่องปกติ” ของสังคม ทั้งยังเผยให้เห็นการเปลี่ยนแปลงอย่างลึกซึ้งทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง ซึ่งส่งอิทธิพลต่อการคิดและการดำเนินชีวิตในระดับวัฒนธรรม เชิญชวนผู้ชมให้สำรวจเรื่องราวและเรื่องเล่าท้องถิ่น รวมถึงข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ของสองพื้นที่ต่างภูมิภาคนอกกรุงเทพมหานคร คือมณฑลปาตานี สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ในปัจจุบัน และป่าคำชะโนด จังหวัดอุดรธานี ซึ่งถูกแทรกแซงด้วยแนวคิดรัฐพันลึก

ห้องจัดแสดงแรก ผลงานชุด “แสนแสบ” โดย ปรัชญ์ พิมานแมน นำเสนอชุดผลงานที่หลากหลาย ได้แก่ ประติมากรรมประกอบไม้ ประติมากรรมปูนซีเมนต์ ประติมากรรมเซารามิกปิดทองคำเปลว เศษทองคำพื้นบ้าน เซรามิกจากดินพื้นบ้านปาตานี ภาพเคลื่อนไหว เสียงจากบทสัมภาษณ์ รวมทั้งการจัดแสงและเงาตกกระทบ ผลงานเหล่านี้สร้างขึ้นจากวัสดุพื้นถิ่นของปัตตานี แสดงถึงการต่อสู้และการรักษาวัฒนธรรมในหมู่ชาวบ้าน ทั้งความแข็งแกร่งและความทนทานของวัฒนธรรมที่ยังหายใจ แม้จะผ่านกาลเวลาและการเปลี่ยนแปลงมานานนับศตวรรษ

ปรัชญ์ได้ถ่ายทอดเรื่องราวของมณฑลปาตานีในอดีต ผ่านประวัติศาสตร์ที่เชื่อมโยงระหว่างการเสียกรุงปาตานีและร่องรอยบาดแผลของชาวมลายูปาตานีที่ถูกจับเป็นเชลยจากช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งผลกระทบระยะยาวของประวัติศาสตร์ต่อชุมชนนั้นเป็นเงาแห่งอดีตที่ยังคงส่งผลต่อชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านปาตานีในปัจจุบัน

การจัดแสดงชิ้นงานเหล่านี้จึงไม่เพียงแต่เป็นการสืบสานเรื่องราวเก่าแก่ แต่ยังเป็นการเชื่อมโยงเรื่องราวเหล่านั้นกับความเป็นจริงในวันนี้ และเชิญชวนเราให้พินิจพิจารณาถึงอิทธิพลที่ประวัติศาสตร์เหล่านั้นมีต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของเราในปัจจุบัน

ในห้องจัดแสดงที่สอง กับผลงานชุด “จักรวาลนฤมิต” โดย สุรสิทธิ์ มั่นคง ผลงานศิลปะที่นำเสนอถูกสร้างขึ้นภายใต้แนวคิดการกลับสู่ต้นกำเนิดและการเปิดเผยความเป็นจริงที่ซ่อนเร้น ผ่านการสำรวจความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป ในช่วงการระบาดของโควิด-19 ทำให้ศิลปินได้กลับไปใช้ชีวิตที่บ้านเกิดและเริ่มตั้งคำถามต่อโครงการของรัฐที่ส่งผลต่อชีวิตคนในชนบท

ชุดผลงานนี้ประกอบด้วยประติมากรรมทองเหลืองในตู้ทำความเย็น ควบคู่กับภาพถ่ายกึ่งประติมากรรม และชิ้นงานเสียง ที่พาผู้ชมไปสำรวจป่าคำชะโนดและแหล่งน้ำในคำชะโนดซึ่งถูกทำให้กลายเป็น “สิ่งศักดิ์สิทธิ์”

จากอภินิหารป่าคำชะโนด ตำนานผีจ้างหนัง สู่กระแสนาคีฟีเวอร์ เรื่องเล่าเหล่านี้ได้สร้างแรงกระเพื่อมและดึงดูดผู้คนหลักล้านมายังพื้นที่ป่าพร้อมเม็ดเงินหมุนเวียนมหาศาล ป่าคำชะโนดจึงรายล้อมด้วยความเชื่อเรื่องผี พราหมณ์ พุทธ และถูกสร้างความหมายใหม่ จนเกิดสิ่งที่เรียกได้ว่าเป็น “สิ่งประดิษฐ์ทางวัฒนธรรม”

การเข้ามาของผู้คนภายนอกยังก่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนความคิด การผสมผสานจนกลายเป็นความเชื่อใหม่ รูปแบบพิธีกรรมใหม่ และกิจกรรมต่างๆ มากมาย รวมไปถึงการสร้างสถานการณ์ให้ความศักดิ์สิทธิ์เป็นตัวกำหนดชะตาชีวิตของผู้คน ยิ่งเป็นตัวการันตีให้ป่าคำชะโนดนี้ไม่ใช่แค่ป่าหนาทึบที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางทรัพยากรธรรมชาติ ทว่ามีสถานะประหนึ่งดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์

ไม่เพียงแต่สำรวจผลกระทบทางสังคมและวัฒนธรรมจากการจัดการทรัพยากรและพื้นที่ทำกินของรัฐ สุรสิทธิ์ยังพิจารณาถึงการแทรกแซงและการพัฒนาที่เกิดขึ้นจากนโยบายของรัฐ ซึ่งอาจไม่เหมาะสมกับวิถีชีวิตและความต้องการของชุมชนท้องถิ่น เพื่อตั้งคำถามต่อความยั่งยืนและความเหมาะสมของการพัฒนา

นิทรรศการ “ธาราพันลึก” โดยศิลปิน ปรัชญ์ พิมานแมน และ สุรสิทธิ์ มั่นคง ไม่ใช่แค่การสำรวจประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมเท่านั้น แต่ยังเป็นการถกเถียงและตั้งคำถามถึงวิธีที่เราจดจำและประมวลผลประสบการณ์ที่มีต่อประวัติศาสตร์ นอกจากนี้ ยังจุดประกายบทสนทนาและการพิจารณาถึงทิศทางในการพัฒนาที่ควรจะเป็นไปในอนาคตอย่างยั่งยืนและเป็นธรรม

เราจึงหวังเป็นอย่างยิ่งว่า “ธาราพันลึก” จะทำให้ผู้ชมได้รับประสบการณ์ที่ไม่เพียงเติมเต็มความสนใจทางศิลปะ แต่ยังเติมเต็มการเข้าใจเมืองและโลกที่เราอาศัยอยู่กว่าที่เป็น